SMA1001 – Smart studentmat

Er du som studentar flest, har du ikkje uendeleg med skapplass. Prioriteringar må til, og ein god plass å starte er basisvarene. Dette er vanlege matvarer som kan oppbevarast lenge, og som du brukar mykje av. Kva skal ein ha i akkurat sitt skap? Korleis kan ein eigentleg bruke basisvarer? Kjekt at du spør, fordi det er nettopp det vi skal sjå på her.

Det som duger for deg

Det første du må gjere er å finne ut kva som faktisk er nyttig for akkurat deg. Det finst mange stader ein kan få tips til kva basisvarer ein skal prioritere, inkludert her. Bruk dei, men tenk over kva du eigentleg likar. Ikkje ha eit lager av kikerter om du avskyr konsistensen, men kjøp gjerne inn fleire sortar mjøl om du elskar brødbaking. Kort sagt, hent inspirasjon, men tenk smart og personleg.

Tørt og tett til travle tider

Vi kan starte med kjøkkenskapet. Hermetikk og tørrmat er viktige kategoriar her. Likar du linser, bøner og kikerter, finst desse både tørre og hermetiske. Kjøper du dei tørre, kan du kjøpe mykje for lite pengar, men det er ikkje sikkert du har plass til det, og det krev ein del planlegging sidan det må leggjast i bløyt over natta. Det er ikkje alltid dette går opp i ein hektisk studentkvardag, og då er hermetikk eit fint alternativ. Fleire typar hermetikk, som til dømes kokosmjølk og knuste tomatar, kan brukast som base for ein enkel saus eller ei suppe. Posesaus og -suppe er heller ikkje dumt, anten du lagar heilt etter posen, eller du lagar din eigen vri. Uansett er det lurt å ha klart eit eller anna til å lage saus og suppe av. I kjøkkenskapet bør det òg vere plass til ris, pasta og/eller nudlar, alt etter kva du likar. I tillegg er det fint med litt krydder og buljong, men her treng du ikkje gå amok. Tenk på kva du faktisk likar og brukar mykje av, og kjøp heller inn meir eksotiske smakstilsettingar etter kvart som du treng dei.

LES OGSÅ: Tester matavfall i Trondheim

Brød, bakst og bryting av fasta

Dei fleste får ein eller annan gong behov for litt mjøl, anten det er for å bake brød, lage pannekaker eller få ein saus litt tjukkare. Har du plass, og er glad i å bake, kan det òg eit par typar frø komme godt med. Sukker er òg kjekt, både til bakst og havregraut. Her kjem sjølvsagt òg havregryn inn i biletet. Havregryn er næringsrikt, og det brukast til både graut og bakst, men òg til smudi og andre ting. Ein kjem heller ikkje vekk frå at dei fleste studentar ikkje alltid har tid til å stå på kjøkkenet særleg lenge. Billige knekkebrød er næringsrike, og du kan liggje nokre minutt ekstra i senga om morgonen. Det held seg lenger enn ferskt brød, og er dessutan lettare å ta med seg i handa på veg ut enn graut.

Fryst funkar fint

Har du litt plass i ein frysar, bør du finne deg ein frosen grønsaksblanding du likar og alltid ha denne tilgjengeleg. Dette er ein fin måte å gjere det lett og tilgjengeleg for seg sjølv å ha grønsaker til middag, utan å måtte tenkje på at råvarene rotnar om du ikkje brukar dei fort nok. Slikt kan du koke eller steike, eller tilsetje i gryter, wok eller potetmos. Frosen frukt er òg fint, og gjer seg godt i ein smudi eller på havregrauten.

Matlaging på få minutt

Enkelte dagar kan det vere vanskeleg å finne tid og inspirasjon til å lage seg mat med desse basisvarene. Det er lurt å planleggje for dette, og det er her ferdigmaten har sin plass. Det kjem stadig nye ferdigrettar på marknaden, og mange av dei er til og med sunne og næringsrike. Det er ingen skam i å bruke slike. Ikkje hald deg for god for pizza frå frysedisken heller. Det er langt betre for deg enn restane av potetgullet sundagen etter ein god fest, når køen på den sundagsopne butikken er altfor lang.

LES OGSÅ: Klimatips mot en kokende klode

Sunt og smaksrikt

Når du har basisvarene på plass, kan du tenkje på varene med litt kortare haldbarheit, som frukt og grønt, fisk og kjøt. Her er det sjølvsagt din eigen smak og fantasi som set grensene, men det kan alltid vere lurt å ofre næringsinnhaldet ein tanke. Det finst nok av ekspertar (og mindre utdanna folk) som meiner mykje om kva som er sunnast for oss, men det treng ikkje vere så komplisert. Det viser godt i Helsedirektoratet sine kostråd. Her er det om å gjere å ete meir frukt, grønt, bær og fisk, og mindre sukker, salt og raudt kjøt. Får du i tillegg i deg litt grove kornprodukt, magre meieriprodukt, og plantefeitt framfor animalsk feitt, er du på god veg.

Døme på dagsmeny

Når du har fylt skapa, er det berre å sleppe kreativiteten laus. Her kjem nokre enkle oppskrifter du kan starte med. Desse kan varierast ut frå eigen smak, og krev berre nokre få ekstra varer utanom basisvarene:

Frukost: Smudi

• 40 gram havregryn
  
• 1 banan
  
• 100 gram valfri frukt/bærblanding frå frysedisken
  
• 1,5 dl valfri jus eller syrna mjølkeprodukt
  
• 60 gram yoghurt naturell (kan sløyfast)
  

Ha alt i ein blender, eller bruk stavmiksar, og miks til drikkbar konsistens. Her får du faktisk heile tre porsjonar frukt i eitt måltid!

Lunsj: Knekkebrød og grøn snacks

Så mange knekkebrød du vil ha, av valfri type (gjerne grov) Salami, majones og agurk (eller heilt anna valfritt pålegg) Små tomatar (eller anna digg grønsak) Legg pålegget på knekkebrødet og vask grønsaka di. Så enkelt er det faktisk.

Middag: Pasta med tomatsaus

• 1 lauk
  
• 1 gulrot
  
• 1 pakke kjøtdeig (eller passe mengde valfrie linser)
  
• 1 boks hermetiske tomatar
  
• Salt
  
• Krydder (pepar, oregano og basilikum er gode kandidatar)
  
• Valfri pasta

Skjer opp lauk, og steik denne blank i ei stor gryte. Tilsett deretter kjøtdeig, og brun denne. Rasp gulrot, og ha denne og hermetiske tomatar i gryta. Smak til med salt og krydder, og la koke så lenge (eller kort) du har tid til. Imens kan du koke pasta. Her kan du gjerne lage meir saus enn du treng, og oppbevare restane i kjøleskapet nokre dagar. Då er det berre å koke seg ny pasta, og så har du middagen klar. Elles er det berre å leike seg med vineddik, ulike kryddersamansetningar og andre grønsaker i sausen.